Υποκείμενο- Ρήμα - Αντικείμενο, Μεταβατικά - Αμετάβατα ρήματα

Ρήμα: Είναι η λέξη της πρότασης που φανερώνει ότι κάποιος ή κάτι ενεργεί, παθαίνεικάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.

π.χ. Ο Κώστας παίζει κιθάρα.

        Η Μαρία βρέχτηκε.

        Ο Γιάννης κοιμάται.

Υποκείμενο: Είναι η λέξη της πρότασης που δείχνει κάποιος (κάποια, κάποιο, κάποιοι, κάποιες, κάποια) κάνει ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.

π.χ. Ο Κώστας παίζει κιθάρα.

Η Μαρία βρέχτηκε.

Ο Γιάννης κοιμάται.

¶      Για να βρούμε το υποκείμενο, απαντούμε στην ερώτηση ποιος/ ποια/ποιο …

¶      Το υποκείμενο βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική.

¶       Το υποκείμενο είναι (συνήθως) ουσιαστικό ή αντωνυμία.

¶      Συχνά το υποκείμενο παραλείπεται, γιατί εννοείται.

¶      Στην περίπτωση που το ρήμα είναι απρόσωπο το υποκείμενο είναι μία ολόκληρη πρόταση. Σε αυτήν την περίπτωση η πρόταση (που είναι υποκείμενο στο ρήμα), ξεκινάει με το να, το ότι ή το πώς  απαντά στην ερώτηση τι.

π.χ. Η μαθήτρια διαβάζει τα μαθήματά της.

       (Ποια διαβάζει; Η Ελένη –υποκείμενο/ ουσιαστικό)

       Αυτή διαβάζει τα μαθήματά της.

       (Ποια διαβάζει; Αυτή –υποκείμενο/ αντωνυμία)

       Διαβάζει τα μαθήματά της.

       (Ποια διαβάζει; Αυτή –το υποκείμενο εννοείται)

       Φαίνεται ότι/ πως θα βρέξει σήμερα.

       (Τι φαίνεται; Ότι/Πως θα βρέξει σήμερα. –το υποκείμενο είναι πρόταση)

Αντικείμενο: Είναι η λέξη της πρότασης που φανερώνει το πρόσωπο ή το πράγμα στο οποίο πηγαίνει η ενέργεια του υποκειμένου.

π.χ. Ο Κώστας παίζει κιθάρα.

¶      Για να βρούμε το αντικείμενο, απαντούμε στην ερώτηση τι ή (σε) ποιον.

¶      Το αντικείμενο είναι πάντα σε πτώση αιτιατική

¶      Το αντικείμενο είναι (συνήθως) ουσιαστικό, επίθετο, μετοχή ή αντωνυμία(στην τελευταία περίπτωση συχνά χρησιμοποιείται ο ασθενής τύπος της αντωνυμίας).

¶      Επίσης, το αντικείμενο μπορεί να είναι ονοματική φράση (φράση χωρίς ρήμα)ή ολόκληρη πρόταση (φράση με ρήμα).

¶      Σε μία πρόταση μπορεί να υπάρχουν δύο αντικείμενα.

Τα ρήματα που έχουν αντικείμενο λέγονται μεταβατικά, ενώ αυτά που δεν έχουναμετάβατα.

π.χ.*  Η Μαρία μού χάρισε το μολύβι.

      (Τι χάρισε; Το μολύβι –αντικείμενο/ ουσιαστικό

       Σε ποιον το χάρισε; Σε εμένα/ μου –αντικείμενο/αντωνυμία- ασθενής

      τύπος).

        Το ρήμα είναι μεταβατικό, γιατί έχει αντικείμενο.

      * Η θεία κάνει παρέα στη μητέρα μου.

      (Τι κάνει; Παρέα στη μητέρα μου –αντικείμενο/ονοματική φράση).

       Το ρήμα είναι μεταβατικό.

      * Κανονίσαμε να συναντηθούμε.

      (Τι κανονίσαμε; Να συναντηθούμε –αντικείμενο/πρόταση).

       Το ρήμα είναι μεταβατικό.

      * Ο Γρηγόρης τρέχει γρήγορα.

         Το ρήμα είναι αμετάβατο, γιατί δεν έχει αντικείμενο.